تپه ای با رازهای ناگشوده که 90 سال از کاوش آن میگذرد - اخذ ویزا

تپه حصار دامغان یکی از مهمترین تپه ها و مجموعه های پیش از تاریخ فلات ایران در شهر تاریخی دامغان است که برگهای زیادی از کتاب قطور تاریخ کهن بوم ایران زمین را در دل خود حفظ نموده است.

اولین کاوش ها در این سایت باستانی مهم در سال 1312 به وسیله تیم دانشگاه پنسیلوانیا به سرپرستی اریخ اشمیت انجام و پس از حفاری هایی که به منظور کاوش در منطقه انجام شد، معین گشت این تپه تاریخی حدود 7 هزار سال قدمت دارد. چندی بعد و در سال 1355 هیاتی از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانیا، تورین ایتالیا و مرکز باستان شناسی ایران به سرپرستی رابرت دایسون و موریتزیو توزی کاوش هایی در تپه حصار انجام دادند.

بر اثر این کاوش ها معین شد که تپه حصار در هزاره های چهارم و سوم قبل از میلاد یکی از مراکز مهم فراوریی برای ساخت انواع اقلام صادراتی نظیر اشیای سنگی و فلزی در فلات ایران بوده است. بر اثر این کاوش ها روشن شد که این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا سرانجام عصر مفرغ است. از زمان کاوش های اشمیت در تپه حصار این محوطه به عنوان یکی از محوطه های مبنا برای شناسایی فرهنگ های همزمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان شناسان است.

به هر روی، دامغان که یکی از مهمترین شهرهای ایران در روزگاران دور و خصوصا در دوره اشکانیان بوده است، آثار تاریخی متعدد و متنوعی را در دل خود جای داده است. این شهر که زمانی به صد دروازه اشتهار داشته، از مرکز های اشکانیان بود چنانکه در کتیبه سارگون دوم آشوری از آن به عنوان شهری که 99 نگهبان از دروازه ها محافظت کردند.

این شهر بواسطه تعدد آثار تاریخی و جاذبه های جهانگردی می تواند به یکی از مقاصد جهانگردی در ایران تبدیل شود، ظرفیتی که تا به امروز از آن چندان بهره ای گرفته نشده است.

وجود آثار متنوع تاریخی از تاریخانه، که از قدیمی ترین مساجد ایران است تا برج ها و خصوصا باروی دامغان که همچنان بخشهایی از آن راسخ بر گرداگرد شهر ایستاده است، همه و همه حکایت از این دارد که این شهر تاریخی می تواند جایگاهی رفیع در جذب جهانگرد ایرانی و خارجی داشته باشد.

تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن در این جغرافیای زیباست که براساس کاوش های انجام گرفته در آن که نخستین آن به سال 1312 و به وسیله پروفسور اسمیت بر می شود، قدمت این اثر کم نظیر تاریخی به حدود 7000 سال پیش باز می شود.

بر پایه کاوش های اجرا شده، تپه حصار شهری است که در اثر وقایعی احتمالا طبیعی بر سر مردمانش آوار شده است. این کاوش ها حکایت از آن دارد که 7000 سال پیش از این در تپه حصار فلز فراوری میشده است.

یکی از مهمترین دستاوردهای پروفسور اسمیت، کشف قلعه ای بود که شواهد آن نشان میداد این محوطه به وسیله افرادی به آتش کشیده شده است. در میان بقایای سوخته این قلعه اجساد مثله شده ای کشف شد که بعدها اشمیت دریافت با تهاجم نخستین پدید آورندگان عصر آهن در ایران به طرز وحشیانه قطعه قطعه شده اند. اگرچه او کاوش را نیمه کاره گذاشت و قلعه را زیر خاک مدفون کرد اما با توسعه کشاورزی بخشی از آن ها نابود شده اند.

بعلاوه تپه حصار در دوره دیگر در سالهای 1355 و 1373 مجدد مورد آنالیز باستان شناسان نهاده شد. در این حفاری ها که با حضور باستان شناسان ایرانی انجام شد، سه طبقه اصلی حفاری شد که هر طبقه خود دربرگیرنده چند لایه باستانی است.

با وجود کاوش های چندگانه در این سایت مهم باستانی به نظر می رسد که این تپه باستانی حرف ها و رازهای ناگفته بسیاری دارد و اطلاع از آنها می تواند این سایت باستانی را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد.

یک کارشناس جهانگردی هم با اشاره به اسکلت انسانی منحصر بفرد کشف شده از تپه حصار دامغان که در موزه پهنه سمنان قرار گرفته است، گفت: این اسکلت که مربوط به یک مادر جوان و جنین اوست بیش از 4 هزار سال قدمت دارد.

رویا کریمی اظهار کرد: این اسکلت مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد است و بیش از 4000 سال قدمت دارد.

وی با بیان اینکه این اسکلت از مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان بدست آمده، اضافه نمود: این اسکلت در حفاری هایی که سال 1374 در تپه حصار انجام شد، بدست آمده و گور آن بصور کامل برداشته شده و به موزه سمنان منتقل شده است.

این کارشناس مدیریت جهانگردی از این اسکلت به عنوان منحصر بفردترین اسکلت موجود در موزه های ایران یاد کرد و اضافه نمود: این اسکلت تنها اسکلت سالم در ایران است که در موزه نگهداری می شود. ضمن اینکه از آنجا که این اسکلت مربوط به یک مادر و جنین آن است این مهم آن را منحصر بفرد کرد.

کریمی با بیان اینکه این مادر در حین زایمان جان خود را از دست داده، اظهار کرد: علت مرگ این مادر که حدس زده می شود بین 17 تا 20 سال سن داشته، کوچکی لگن بوده است.

وی ادامه داد: جنین این مادر از سمت پا به جهان آمده و به علت کوچکی لگن، مادر در حین زایمان جان خود را از دست داده است.

این کارشناس راهنمای موزه پهنه سمنان در پاسخ به پرسشی در مورد شیوه دفن این ایرانی هزاره دوم پیش از میلاد گفت: شیوه تدفین این مادر بصورت جنینی بوده که این شیوه در آیین میترایسم مرسوم بود. لذا به نظر می رسد که این زن پیرو آیین میترایسم یا خورشید پرستی بوده است. ضمن اینکه سر تمامی مردگان و از جمله این زن به سمت طلوع خورشید بوده است.

وی با بیان اینکه پیروان این آیین به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته اند، گفت: در این آیین معمولا چیزهایی که باور داشتند که در زندگی پس از مرگ به آن احتیاج دارند را به همراه آنان دفن می کردند، همچنان که به همراه این مادر و جنین نیز یک کاسه سفالی غذا و مقداری گوشت شکار که استخوان آن به جای مانده دفن بوده است.

این کارشناس مدیریت جهانگردی با بیان اینکه در مشت این زن یک دستبند و یک انگشتر وجود داشته، توضیح داد: در این آیین مرسوم بوده که به همراه زنان زیورآلات و به همراه مردان ابزار جنگی و ابزار کار را دفن می نموده اند.

کریمی در پاسخ به پرسشی در مورد دلایل سالم ماندن این اسکلت، اظهار کرد: این اسکلت از تپه حصار دامغان بدست آمده و خاک کویری دامغان و خصوصا منطقه تپه حصار ضمن برخورداری از مقداری نمک، فاقد رطوبت زیاد است و از این رو، این اسکلت با وجود گذشت 4000 سال همچنان سالم مانده است.