سنگ کلیه؛ علل، علائم و رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری - اخذ ویزا

سنگ کلیه چیست و چه علتی دارد؟

سنگ کلیه زمانی شکل می گیرد که جریان ادرار کاهش پیدا می نماید. همچنین هنگامی که مقدار زیادی از مواد معدنی به یکدیگر می چسبند، سنگ شکل می گیرد. عوامل مختلفی می توانند باعث شکل گیری سنگ ها شوند که در ادامه بخشی از آن ها آورده شده اند؛

• مصرف برخی از مواد غذایی حاوی اگزالات زیاد
• رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد
• مصرف بیش از حد سدیم
• کم آبی بدن یا مصرف مایعات کم

مواد غذایی که اگزالات زیادی دارند، مثل آجیل، بادام، لبو، اسفناج و… می توانند منجر به شکل گیری سنگ کلسیم اگزالات شوند؛ اگرچه این بدین معنی نیست که این مواد غذایی را به طور کامل رژیم غذایی اتان حذف کنید .

رژیم غذایی حاوی پروتئین زیاد هم می تواند باعث ایجاد سنگ فسفات کلسیم گردد. مصرف زیاد سدیم و کم آبی می توانند عامل سنگ اسید اوریک و سنگ سیستین باشند.

علائم سنگ کلیه چیست؟

در ادامه برخی از علائم رایج سنگ کلیه را آنالیز می کنیم.

1. درد در کمر، شکم یا پهلو

درد سنگ کلیه یکی از بدترین دردهای قابل تصور است. برخی از افرادی که سنگ کلیه را تجربه نموده اند، این درد را با درد زایمان مقایسه نموده اند. درد معمولا با حرکت سنگ به سمت میزنای که باریک است، آغاز می گردد.

فشار فیبرهای عصبی را فعال می نماید که سیگنال های درد را به مغز منتقل می نمایند . درد سنگ کلیه معمولا ناگهانی آغاز می گردد. با حرکت سنگ ها، شدت و مکان درد تغییر پیدا می نماید.

درد معمولا به صورت موجی است. هر موج ممکن است چند دقیقه طول بکشد، ناپدید گردد و بعد دوباره برگردد . ممکن است درد را در پهلو، کمر و زیر دنده های خود احساس کنید. با حرکت سنگ ها در دستگاه ادرار ممکن است درد را در شکم و کشاله ران خود حس کنید.

2. درد یا سوزش هنگام ادرار

زمانی که درد به میزنای و مثانه برسد، هنگام ادرار احساس درد می کنید. اگر نمی دانید سنگ کلیه دارید، ممکن است این درد را با عفونت دستگاه ادراری اشتباه بگیرید. ممکن است همراه با سنگ کلیه، عفونت را تجربه کنید.

3. خون در ادرار

خون در ادرار علامت رایج سنگ دستگاه ادراری است. رنگ خون می تواند قرمز، صورتی یا قهوه ای باشد. گاهی اوقات سلول های خونی آن قدر کوچک هستند که بدون میکروسکوپ دیده نمی شوند، اما پزشک می تواند برای آنالیز این علامت از بیمار آزمایش ادرار بگیرد.

4. حالت تهوع و استفراغ

حالت تهوع و استفراغ از جمله علائم رایج در افراد مبتلا به سنگ کلیه هستند. این دو علامت می توانند روش بدن برای عکس العمل به درد شدید باشند. سنگ کلیه می تواند باعث تحریک معده گردد.

5. تب و لرز

تب و لرز علائمی هستند که بیماران مبتلا به عفونت در کلیه یا بخش دیگری از دستگاه ادراری تجربه می نمایند. این علامت همچنین می تواند در نتیجه سنگ کلیه یا عارضه های دیگر رخ دهد.

اگر دچار تب همراه با درد شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. تب همراه با عفونت معمولا 38 درجه سانتی گراد یا بیشتر است. لرز معمولا به همراه تب رخ می دهد.

رژیم غذایی چه تأثیری روی سنگ کلیه دارد؟

برخی از مواد غذایی حاوی مواد شیمیایی یا ترکیباتی هستند که می توانند روی فراوری سنگ کلیه اثر بگذارند؛ به ویژه اگر به طور منظم مقدار زیادی از آن ها را بخورید. با مصرف برخی از مواد غذایی، احتمال ابتلا به سنگ کلیه کاهش پیدا می نماید.

رژیم غذایی مخصوص سنگ کلیه چیست؟

افرادی که می خواهند از ابتلا به سنگ کلیه پیشگیری نمایند یا خطر ابتلا یا بروز دوباره آن را کاهش دهند، باید یک سری کارها مانند نوشیدن مقدار زیادی آب، محدود کردن نمک مصرفی و پروتئین حیوانی، محدود کردن مواد غذایی حاوی اگزالات زیاد و مصرف کافی کلسیم را انجام دهند.

برنامه غذایی تعیینی برای تمام انواع سنگ کلیه وجود ندارد، چون این عارضه می تواند در اثر جمع شدن مواد معدنی مختلف در بدن ایجاد گردد. با این حال بسیاری از متخصصان تغذیه و پزشکان به افراد مبتلا به سنگ کلیه توصیه می نمایند رژیم غذایی دش (DASH) یا همان رژیم غذایی مناسب برای کاهش فشار خون بالا را دنبال نمایند .

این رژیم غذایی می تواند احتمال شکل گیری سنگ کلیه را کاهش دهد، سلامت عمومی بدن را بهبود ببخشد و به کاهش فشار خون و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته و سرطان یاری کند.

افرادی که رژیم غذایی دش را دنبال می نمایند، مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات غنی شده و لبنیات کم چرب مصرف می نمایند. همچنین میزان مصرف نمک، قند و گوشت قرمز را کاهش می دهند. توجه داشته باشید که تغییر در رژیم غذایی، بیشتر برای افرادی مفید است که سنگ کلیه شان به دلایل زیر اتفاق افتاده باشد.

• سنگ اگزالات کلسیم
• سنگ کلسیم فسفات
• سنگ اسید اوریک
• سنگ سیستین

در صورت ابتلا به سنگ کلیه، باید از پزشک خود بپرسید به کدام نوع مبتلا هستید تا بتوانید رژیم غذایی مناسبی را دنبال کنید. بنیاد ملی کلیه به افرادی که سنگ کلیه دارند توصیه می نماید به جای کلسیم، سدیم مصرفی خود را کاهش دهند.

آیا رژیم غذایی به تنهایی می تواند سنگ کلیه را درمان کند؟

در برخی افراد، تغییر در رژیم غذایی ممکن است برای پیشگیری از ابتلای دوباره به سنگ کلیه مناسب باشد. در سایر افراد، ممکن است برای تجزیه سنگ ها به دارو یا برای برداشتن آن ها به جراحی احتیاج گردد. اگر سنگ کلیه خیلی دردناک گردد، بهترین کار مشورت با پزشک برای دریافت مناسب ترین روش درمانی است.

مواد غذایی مناسب برای سنگ کلیه

سنگ های کلیه با توجه به مواد معدنی که دارند، با یکدیگر متفاوت هستند؛ به همین دلیل رژیم غذایی مناسب برای این عارضه هم از بیماری به بیمار دیگر متغیر است.

باید از پزشک خود درباره مواد غذایی ایجاد نماینده سنگ سؤال کنید تا تعیین گردد چه غذاهایی را می توانید بخورید و چه غذاهایی را نمی توانید میل کنید. در ادامه لیستی از چند ماده غذایی مناسب برای پیشگیری از سنگ کلیه آورده شده است.

1. آب

مصرف مقدار زیادی آب می تواند در پیشگیری از سنگ کلیه مفید باشد، چون این عارضه اغلب در اثر کم آبی رخ می دهد. توصیه می گردد هر روز 6 تا 8 لیوان آب بنوشید. می توانید در کنار آب، نوشیدنی های دیگر را هم بخورید.

البته در این صورت باید میزان سدیم موجود در آن ها را آنالیز کنید، چون بسیاری از نوشیدنی ها نمک زیادی دارند. از مصرف نوشیدنی های شیرین مثل نوشابه و آبمیوه های شیرین خودداری کنید.

2. مواد غذایی غنی از کلسیم

اگر مواد غذایی مثل اسفناج را که حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند خیلی مصرف می کنید، باید خوراکی های حاوی کلسیم زیاد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

اگر در رژیم غذایی خود کلسیم کمی مصرف کنید، احتمال ابتلا به سنگ کلیه در شما افزایش پیدا می نماید. کلسیم و اگزالات می توانند شکل گیری سنگ کلیه را مختل نمایند. مواد غذایی که حاوی کلسیم زیاد هستند، به توضیح زیر است.

• محصولات حاوی شیر کم چرب یا بدون چربی
• مواد غذایی غنی شده با کلسیم مثل غلات، نان و آبمیوه
• لوبیا
• سبزیجات سرشار از کلسیم مثل کلم بروکلی

3. میوه ها و سبزیجات

میوه و سبزیجات بخش ضروری هر رژیم غذایی هستند. مصرف مقدار زیادی سبزیجات می تواند از شکل گیری سنگ کلیه پیشگیری کند. بهترین کار این است که میوه ی تازه بخورید، اما میوه ها را به صورت خشک شده یا یخ زده هم می توانید مصرف کنید.

یک آنالیز روی چند مطالعه در سال 2014 نشان داد میوه هایی مثل پرتقال که اسید سیتریک زیادی دارند، تأثیرات مثبتی روی پیشگیری از سنگ کلیه دارند.

باید میوه ها و سبزیجاتی که اگزالات زیادی دارند را شناسایی نموده و مصرف آن ها را محدود کنید. می توانید به جای این مواد غذایی، خوراکی هایی بخورید که مقدار زیادی کلسیم دارند.

4. پروتئین گیاهی

مصرف برخی از منابع پروتئین های حیوانی بی خطر است. با این حال توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی می تواند احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. متخصصان تغذیه مصرف منابع پروتئین گیاهی را در رژیم غذایی مخصوص سنگ کلیه توصیه می نمایند.

از منابع پروتئین گیاهی می توانیم به لوبیا، نخود و عدس اشاره کنیم. باید درباره احتیاج بدنتان به پروتئین با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید، چون احتیاج بدن به این ماده مغذی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

مواد غذایی نامناسب برای سنگ کلیه

مواد غذایی نامناسب برای این عارضه با توجه به نوع سنگ در بدن متفاوت است. از جمله مواد غذایی که باید در رژیم غذایی افراد مبتلا به این عارضه آزاردهنده محدود شوند، می توانیم اقلام زیر را نام ببریم.

• مواد غذایی سرشار از سدیم مثل مواد غذایی فرآوری شده و بسته بندی شده، همچنین فست فودها
• برخی از منابع پروتئین های گیاهی از جمله تخم مرغ و ماهی

اگر دچار سنگ کلسیم اگزالات هستید، مصرف مواد غذایی که اگزالات زیادی دارند را محدود کنید، چون احتمال ابتلای دوباره به این عارضه را افزایش می دهند.

همان طور که اشاره کردیم، احتیاجهای غذایی افراد با یکدیگر متفاوت است. برای پیشگیری از ابتلای دوباره به سنگ کلیه، درباره مدیریت رژیم غذایی خود با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. آن ها می توانند نوع سنگ کلیه شما را شناسایی نموده و روش های مناسب برای کند کردن یا متوقف کردن پیشرفت آن را به شما معرفی نمایند.

روش هایی برای پیشگیری از سنگ کلیه

ایجاد برخی تغییرات ممکن است تأثیر بسزایی در پیشگیری از سنگ کلیه داشته باشد. در ادامه چند روش مفید برای جلوگیری از این عارضه را به شما معرفی می کنیم.

1. بدنتان را هیدراته نگه دارید

نوشیدن مقدار زیادی آب، بهترین روش برای پیشگیری از سنگ کلیه است . اگر به اندازه کافی آب ننوشید، جریان ادرارتان کم می گردد. جریان پایین ادرار باعث شکل گیری سنگ کلیه می گردد. لیموناد طبیعی و آب پرتقال گزینه های خوبی برای آبرسانی به بدن هستند.

هر دو نوشیدنی سیترات دارند که ممکن است جلوی شکل گیری سنگ را بگیرند. همان طور که گفتیم باید 6 تا 8 لیوان آب بخورید، اما اگر ورزش می کنید یا فعالیت بدنی شدید دارید و زیاد عرق می کنید، باید مقدار بیشتری مایعات مصرف کنید .

به وسیله آنالیز رنگ ادرار می توانید متوجه شوید دچار کم آبی هستید یا نه. رنگ ادرار باید شفاف یا زرد کم رنگ باشد. اگر رنگ ادرارتان تیره است، باید مایعات بیشتری بنوشید.

2. بیشتر مواد غذایی سرشار از کلسیم بخورید

رایج ترین نوع سنگ کلیه، سنگ کلسیم اگزالات است که باعث شده افراد به این باور برسند که باید از مصرف کلسیم اجتناب نمایند. اما این موضوع درست نیست.

رژیم غذایی حاوی کلسیم کم ممکن است احتمال ابتلا به سنگ کلیه و پوکی استخوان را افزایش دهد. توجه کنید که مکمل های کلسیم ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را بیشتر نمایند.

مصرف مکمل کلسیم با وعده غذایی ممکن است احتمال ابتلا به این عارضه را پایین بیاورد. از جمله مواد غذایی سرشار از کلسیم می توانیم به شیر کم چرب، پنیر کم چرب و ماست کم چرب اشاره کنیم.

3 . سدیم کمتری مصرف کنید

رژیم غذایی حاوی سدیم زیاد، خطر ابتلا به سنگ های کلسیم را افزایش می دهد. نمک بیش از حد در ادرار ممکن است منجر به این عارضه گردد. مصرف نمک کمتر سطح کلسیم ادرار را پایین می آورد. هرچه کلسیم ادرار کمتر باشد، خطر شکل گیری سنگ کلیه کمتر می گردد. مواد غذایی که سدیم زیادی دارند، در ادامه آورده شده اند.

• مواد غذایی فرآوری شده مثل چیپس و کراکر
• سوپ کنسرو شده
• مواد غذایی حاوی مونوسدیم گلوتامات
• مواد غذایی حاوی سدیم نیترات
• خوراکی های حاوی سدیم بی کربنات (جوش شیرین)

4. مواد غذایی غنی از اگزالات را کمتر بخورید

برخی از انواع سنگ کلیه از اگزالات تشکیل شده اند. اگزالات یک ترکیب طبیعی است که در برخی مواد غذایی وجود دارد و منجر به سنگ کلیه می گردد. محدود کردن مواد غذایی غنی از اگزالات ممکن است به پیشگیری از سنگ کلیه یاری کند. مواد غذایی که اگزالات زیادی دارند، شامل اقلام زیر می شوند.

• شکلات
• قهوه
• سیب زمینی شیرین
• محصولات حاوی سویا

5. پروتئین حیوانی کمتری بخورید

مواد غذایی که پروتئین حیوانی زیادی دارند، اسیدی هستند و ممکن است سطح اسید ادرار را افزایش دهند. سطح بالای اسید ادرار ممکن است منجر به ایجاد سنگ کلیه اسید اوریک و کلسیم اگزالات گردد.

6. از مصرف مکمل ویتامین C اجتناب کنید

مکمل ویتامین C که به آن اسید آسکوریک هم می گویند، ممکن است منجر به سنگ کلیه، به ویژه در مردان گردد. بر اساس یک مطالعه در سال 2013، احتمال ابتلا به سنگ کلیه در مردانی که مقدار زیادی مکمل ویتامین C مصرف کردند، دو برابر شد. محققان باور دارند مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C تأثیرات مشابهی در شکل گیری این عارضه ندارد .

7. داروهای گیاهی مصرف کنید

گیاه چانکا پیدرا که به عنوان شنماینده سنگ کلیه شناخته می گردد، درمان سنتی این عارضه به شمار می رود. باور بر این است که این گیاه به جلوگیری از شکل گیری سنگ کلسیم اگزالات یاری می نماید. همچنین ممکن است اندازه سنگ های فعلی را کاهش دهد. البته باید از داروهای گیاهی با احتیاط بهره ببرید.

نکته آخر

در این مقاله از خبرنگاران مگ درباره عارضه رایج سنگ کلیه صحبت کردیم . با یکدیگر علل و علائم این عارضه و رژیم غذایی مناسب برای آن را آنالیز کردیم و در سرانجام روش هایی برای پیشگیری از سنگ کلیه را در اختیار شما قرار دادیم. رژیم غذایی تأثیر زیادی روی سنگ کلیه دارد.

بنابراین باید برخی مواد غذایی را به رژیم غذایی خود اضافه نموده و مصرف برخی دیگر را محدود کنید. اگر به بیماری هایی مثل سندرم التهابی روده، عفونت دستگاه ادرار یا چاقی مفرط مبتلا هستید، که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند، با پزشک خود درباره روش هایی برای مدیریت یا کاهش احتمال ابتلا به سنگ کلیه مشورت کنید.

منبع: health line, medical news today, health line