اورامان؛ گام به گام تا ثبت جهانی - اخذ ویزا

اقدامات اولیه برای ثبت جهانی اورامان از قبیل امور مرمتی مثل کاهگلی کردن سقف منازل، ایجاد موزه، فعال کردن مرکز مطالعات، نقشه برداری سه بعدی روستاهای منطقه، اجرای طرح هادی در 12 روستا، تهیه گزارش بافت معماری 28 روستا، ثبت ملی 21 باغ در 21 روستا و تدوین گزارش هه وارنشینی در 17 هزار صفحه در حال ارزیابی های کارشناسی و آماده شدن برای ارائه به یونسکو است.

با توجه به دستاوردهای اقتصادی و گردشگری ثبت جهانی اورامان برای منطقه و استان، طرح ثبت جهانی اورامان نیازمند مدیریت یکپارچه و هماهنگ استان های کردستان و کرمانشاه است، در غیر این صورت پرونده ثبت جهانی برگشت داده خواهد شد. همچنین این ثبت با توجه به افق مناسب اقتصادی، نیازمند توجه، حساسیت و حمایت مسئولان استان کردستان در زمان کوتاه باقی مانده است. برای آنالیز بیشتر موضوع، گفت وگوی خبرنگاران را با پویا طالب نیا مدیر پایگاه منظر فرهنگی، تاریخی اورامان بخوانید.

• پایگاه منظر فرهنگی، تاریخی اورامان از چه زمانی فعالیت خود را آغاز نموده است؟

این پایگاه از اردیبهشت سال 1395 بر اساس چهارچوب تعیین، تعریف شده و نظام مند فعالیت خود را آغاز نموده است. حفاظت، مرمت، ساماندهی، پژوهش امور فرهنگی و آموزش توضیح اصلی وظایف پایگاه است. اولویت اصلی در پایگاه اورامان بر اساس پژوهش، حفاظت و مرمت آغاز شده است. سال اول آغار به کار پایگاه، موضوع ثبت جهانی اورامان بر اساس مطالعات سایر سایت های کشور آغاز شد. در حال حاضر سایت های فراوانی از نقاط مختلف جهان و کشور با اهمیت بالای تاریخی وجود دارند که علاوه بر حمایت های اقتصادی، از نظر اداری نیز ساختار مهمی برای آنها در نظر گرفته می گردد که برای نمونه می توان به سایت تاریخی تخت جمشید، سلطانیه، چغازنبیل و کرفتو اشاره نمود. اورامان نیز در این پایگاه تعریف شده و با ثبت جهانی آن، به دیگر نقاط تاریخی ثبت شده اضافه می گردد.

• چند روستا از منطقه اورامان ثبت ملی شده اند؟

پالنگان، ژیوار و اورامان تخت قبل از تاسیس پایگاه ثبت ملی شدند و اواخر سال 96 نیز 10 روستای دیگر ثبت شدند و با ثبت 11 روستای دیگر در حال حاضر 24 روستا منطقه اورامان ثبت ملی شدند که در ایران کم نظیر است.

• تاکنون چه مطالعاتی در پایگاه صورت گرفته است؟

با آغاز فعالیت پایگاه در اولین قدم، پرونده میمند را با هدف ثبت جهانی اورامان، مورد مطالعه قرار دادیم و بر اساس آن، پروژه هایی را تعریف کردیم و در همین زمینه مطالعات علوم طبیعی، باستان شناسی، معماری و مردم شناسی اورامان انجام شد. همچنین مطالعات نقوش صخره ای اورامان از دیگر مطالعات مهم در این پایگاه بود. ضروری است اضافه کنم قبل از آنالیز های باستان شناسی در اورامان تنها 60 اثر تاریخی شناسایی شده بود، اما بعد از مطالعات و در این 2 سال تاکنون 580 اثر شناسایی شده است و اگر آنالیز ها به صورت سیستماتیک انجام گردد ممکن است تعداد آنها به هزار اثر نیز برسد. قدمت این آثار شناسایی شده از دوران غارنشینی تا دوره اسلامی و قاجار است.

• در پایگاه منظر فرهنگی چه کارهایی را آغاز نموده اید؟

با توجه به اعتبارات محدود، در بعضی از نقاط عملیات مرمت آغاز شده است، مانند ساماندهی مقبره شاعر نامدار سیدی هورامی. همچنین در نقاط مختلف روستاهایی شناسایی شدند و احیا و مرمت این ساختمان ها در حال اجرا است. ایزوگام پشت بام بعضی ساختمان های منطقه یکی از معضلات سر راه ثبت جهانی است و در صورتی که ساماندهی نگردد، کل پرونده ثبت جهانی اورامان رد خواهد شد، بنابراین برای جلوگیری از این موضوع، سال گذشته از روستای دولاب عملیات دیتل و کاهگل کشی را آغاز کردیم و 700 مترمربع را ایزوگام کردیم.

خوشبختانه این کار نتیجه مناسبی داشت و امیدوارم این اقدام در تمام روستاهای شاخص منطقه عملی گردد. از دیگر اقدامات پایگاه، راه اندازی بانک اطلاعاتی است. برای 27 روستا به صورت جی ای اس بانک اطلاعاتی ابنیه راه اندازی شده است و تعیینات هر روستا در 40 شیت ثبت شده و این اقدام در نوع خود بی نظیر است. کل پروژه ها در راستای تفکر ثبت جهانی صورت گرفته است.

• سازوکار ارسال مدارک و گزارش ها به یونسکو برای ثبت جهانی اورامان چگونه است؟

بعد از انجام مطالعات، این سایت در اختیار یونسکو قرار داده می گردد و پس از مطالعه و آنالیز آن سازمان، کارشناسان یونسکو برای مشاهده و آنالیز صحت مطالب درج شده در منطقه حضور خواهند یافت. تاکنون بانک اطلاعاتی و نقشه برداری سه بعدی صورت گرفته که نشان دهنده آمادگی پلان مدیریتی است. در این پلان باید تک تک دستگاه های اجرایی استان با نظارت میراث فرهنگی پای کار بیایند و در فاز ساماندهی بافت ها به یاری میراث فرهنگی بیایند.

بر اساس اسناد، ویژگی های جغرافیایی و تاریخی محدوده اورامان، تعیین شده که بخشی از آن در استان کردستان، بخشی در استان کرمانشاه و بخشی دیگر در کردستان عراق واقع شده است و پایگاه کرمانشاه نیز در سال 96 آغاز به کار کرد. طبق زمان بندی باید تا آخر شهریور پیش نویس پایگاه ها برای سازمان یونسکو ارسال گردد و بعد از تایید آن تا آخر بهمن امسال نسخه اصلی و کامل آن ارسال می گردد و نهایتا سال آینده به اتمام خواهد رسید.

• چه مسائل و کمبودهایی در این طرح وجود دارد؟

طرح ثبت جهانی اورامان نیازمند مدیریت یکپارچه است و باید 2 استان کردستان و کرمانشاه هماهنگ باشند. در غیر این صورت پرونده ثبت جهانی برگشت داده خواهد شد. کرمانشاه از نظر مطالعاتی نسبت به کردستان در سطح پایین تری قرار داشت که به دستور استاندار کرمانشاه کارگروه برطرف موانع پرونده ثبت جهانی تشکیل شد و به یاری آن و ارتباط و همسویی بین مدیر این کارگروه با سایر مدیران دستگاه های اجرایی، کم کاری های این 2 سال جبران شد و پس از اتمام مطالعات نیز عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد. متاسفانه در کردستان تاکنون هیچ کارگروهی تشکیل نشده و با گذشت 3 سال از آغاز فعالیت پایگاه، تنها سال گذشته 50 میلیون تومان از سوی فرماندار سنندج و 20 میلیون تومان اعتبار استانی به این طرح تعلق گرفته است، در حالی که کرمانشاه فعلا در فاز اول 500 میلیون تومان را برای این طرح در نظر گرفته است.

• ثبت جهانی اورامان چه دستاوردهایی به دنبال خواهد داشت؟

ثبت جهانی هر منطقه اولین و مطمئن ترین سایت مورد نظر گردشگران خارجی است، بنابراین با ثبت جهانی اورامان در یونسکو، حضور گردشگران خارجی در این منطقه هدفمند خواهد بود. افزایش ارزش افزوده منطقه و ارزآوری از دیگر دستاوردهای این ثبت خواهد بود و علاوه بر آن آداب و رسوم، موسیقی، پوشاک و غذا بسیاری از روستاهای اورامان به صورت هدفمند زنده می شوند. سازمان یونسکو نیز به صورت مادی یا اعزام نیروی متخصص از این منطقه حفاظت نموده و طبق برنامه ریزی آموزش های لازم را ارائه خواهد داد. متاسفانه در بسیاری از روستاهای اورامان ساخت وسازها با معماری شهری انجام می گردد و اگر این روند ادامه یابد، عملا ثبت جهانی نخواهد شد یا از ثبت خارج می گردد.

• در زمینه آموزش و فرهنگ سازی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

سال اول آغاز کار چند همایش معماری برگزار گردید. احیای انجمن های میراث فرهنگی از دیگر برنامه های آموزشی است. شناسایی چهره های بانفوذ هر روستا با حضور در این انجمن ها، یاری بزرگی در پیشبرد اهداف خواهد بود. از نیمه دوم امسال نیز با هماهنگی آموزش و پرورش در روستاهای ثبت شده برای بچه ها دوره های آموزشی در نظر گرفته شده است. با آموزش این بچه ها تا چند سال آینده (15 سال) این روستاها توسط خود اهالی حفاظت و اداره خواهد شد.

• توسعه گردشگری؛ برنامه این دولت

توسعه گردشگری یکی از برنامه های اصلی این دولت است. توسعه گردشگری، توسعه پایدار را به دنبال خواهد داشت و تحریم ها نیز بر روی آن تاثیری ندارد. همچنین حمایت از کالای ایرانی از دستاوردهای این ثبت خواهد بود. به ازای ورود هر گردشگر خارجی به داخل کشور 1500 تا 2500 دلار ارزآوری خواهد داشت و به ازای هر 100 گردشگر خارجی نیز یک شغل پایدار به وجود می آید. ضروری است اشاره کنم که با سرمایه گذاری بر روی محدوده اورامان می توانیم شاهد رونق صنعت گردشگری باشیم، اما متاسفانه با گذشت تقریبا 4 سال تنها 70 میلیون تومان برای آن هزینه شده است.