نوروز در کشور تاجیکستان - اخذ ویزا

تاجیکستان در کنار ایران و 10 کشور دیگر، یکی از کشورهایی که نوروز را جشن می گیرند، به شمار می رود. این کشور بخشی از ایران بزرگ فرهنگی شناخته شده و هر سال برنامه های بسیاری در بزرگداشت شخصیت ها و آداب و رسوم فرهنگ ایرانی در آن برگزار می گردد.

هم زبانی و پیشینه تاریخی مشترک ما با تاجیک ها باعث شده تا فرهنگ و آداب رسوم مشترک بسیار زیادی بین مردم ما و تاجیک ها وجود داشته باشد. شروع بهار و نوروز از آیین هایی است که همیشه در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و ایرانیان در سراسر جهان آن را جشن می گیرند. تاجیک ها هم اهمیت زیادی برای این جشن قائل هستند و برای جشن نوروز کارهای متنوعی انجام می دهند.

تاریخچه جشن نوروز در تاجیکستان

بیش از دو دهه است که جشن نوروز به صورت رسمی در تاجیکستان برگزار می گردد. پیش از این تاجیکستان عضوی از اتحاد جماهیر شوروی بود و بر اساس سیاست های این رژیم در خصوص نوروز با محدودیت هایی روبه رو بود، اما تاجیک های فارسی زبان نوروز را تحت عناوینی چون عید بهار و جشن کشاورزان زنده نگاه داشتند. با استقلال تاجیکستان هر سال نسبت به سال پیش بهای بیشتری به نوروز داده می گردد به طوری که هم اکنون برای جشن نوروز 5 روز تعطیلی رسمی در تاجیکستان اعلام شده است. نوروز به عنوان نماد هویتی مردم تاجیک شناخته می گردد و حتی کوشش های بسیاری شده تا گاهشمار خورشیدی جای تقویم میلادی را در این کشور بگیرد.

یکی از منطقه ها تاجیکستان که نوروز برای آن ها اهمیت بسیار بالایی دارد، بدخشان است. نوروز در این منطقه در روز 26 اسفند با نوای نی و خانه تکانی شروع می گردد. بدخشانیان برای جشن نوروز آداب و رسوم خاص خود را دارند و معتقدند که آداب و رسوم نوروز در بدخشان بیش از هر منطقه دیگری زنده مانده است.

البته تاجیک ها در تمام منطقه ها این کشور همیشه برای نوروز احترام ویژه ای قائل بودند و آداب ورسوم ویژه ای هم برای این جشن بزرگ دارند. مراسم نوروزی تاجیکان تفاوت هایی با مراسم ایرانیان دارد، به عنوان مثال مراسمی مانند سیزده به در یا چهارشنبه سوری در رسوم تاجیک جایی ندارد، ولی مراسمی مانند سمنوپزان که به آن سومنک پزی می گویند در این کشور وجود دارد که با آداب و رسوم ما مشترک است. جشن بزرگ نوروز در کشور تاجیکستان به صورت دسته جمعی برگزار می گردد. در این جشن تمام مردم در مکان هایی به نام نوروزگاه جمع می شوند و از برنامه های مختلف فرهنگی و هنری لذت می برند.

آداب و رسوم نوروز در تاجیکستان

خانه تکانی یا جاروب بندان

طبق سنت ایرانی، انسان باید با ظاهر و باطنی پاک به استقبال سال نو و روزی نو برود. جاروب بندان مراسمی برای پاک کردن ظاهر خانه است که معمولا در روز 29 اسفند برگزار می گردد. طی این آیین لوازم خانه را بیرون می برند و تمام گوشه وکنار خانه را تمیز می نمایند. خانه تکانی با دو جارو انجام می گردد، یکی از این جاروها پیاده جاروب و دیگری سواره جاروب نام دارد که با یکی فرش و کف زمین و با دیگری سقف خانه را تمیز می نمایند.

کلا غزغز

برگزاری آیین کلا غزغز به این صورت است که افراد دور سر خود روسری می بندند و در گروه های کوچک شعر و سرودهای نوروزی می خوانند، در کوچه ها می گردند و به خانه های مردم سر می زنند. رسم است که اگر کسی بتواند شال یا روسری خود را بالای خانه ای پرتاب کند و شال او از ورودی موجود در سقف، که به روزنه معروف است، وارد خانه گردد، می تواند از صاحب خانه ارمغان نوروزی یا عیدی بخواهد. فرد خوش اقبال پس از پرتاب شال به درون خانه با عبارت ای پدر، برخیز نوروزی بیار درخواست خود را به صاحب خانه اعلام می نماید و پدر خانواده خواسته فرد را انجام می دهد، زیرا بنا به باور مردم در نوروز کسی نباید زیر روزنه خانه را با ناامیدی ترک کند.

جوانان عاشق هم از این فرصت استفاده می نمایند و در این روز به خواستگاری می روند تا از پدر دختر جواب مثبت بگیرند.

مراسم حوت

حوت از نظر کشاورزان آخرین ماه سال و مناسب ترین زمان برای کشت بهاری است. در این مراسم مردم با فراهم کردن ملزومات جشنی سه روزه، در قالب میهمانی، دور هم جمع می شوند و در اطراف آتش موسیقی گوش می دهند، می رقصند و بازی می نمایند.

مراسم گل گردانی

گل گردانی از دیگر رسوم ویژه نوروز در تاجیکستان است که به کشت و کار و کشاورزی مربوط می گردد. گل گردانی به مناسبت بیداری طبیعت و شروع شکفتن شکوفه های گل ها و درختان برگزار می گردد. در زمان های قدیم وظیفه گل گردانی به عهده بزرگسالان بود، اما امروزه این مراسم را در بیشتر محله ها، بچه ها و جوانان انجام می دهند. گل گردان ها از تپه ها و دامنه کوه های اطراف گل می چینند تا اهل شهر و دیار خود را از انتها یافتن زمستان و سر رسیدن بهار مطلع نمایند و به آن ها مژده شروع سال و کشت و کار و آمدن نوروز می دهند. این مراسم میان تاجیک ها به بایچیچک یا بایچیچک گویی هم معروف است.

بلبل خوانی

طی این مراسم، گل گردان ها گل هایی را که چیده اند، دسته دسته می نمایند و نوک یک چوب می بندند، سپس کنار خانه های افراد فرو می نمایند و این سرود را می خوانند:

این مراسم در برخی روستاهای ایران هم انجام می گیرد و حدود 15 روز پیش از نوروز گل گردان ها در روستاها می گردند و از مردم روستا انعام می گیرند. در برخی از دهات مازندران مردم در شروع جشن در تکاپوی خانه تکانی و ترتیب دادن کوچه های شهر و ده هستند و گروه های مختلف جوانان مانند گل گردان های تاجیک در محله ها می گردند و ترانه و سرود می خوانند. صاحب خانه ها هم به آن ها انعام می دهند. ترانه های ایرانی شباهت هایی به ترانه های تاجیکی دارند که در مراسم گل گردانی خوانده می شوند. در دماوند ایران نیز گل گردان ها مانند گل گردان های تاجیک خانه به خانه می گردند و ترانه می خوانند.

جفت براران

جفت براران آیینی است که پیش از کشت وکار کشاورزان و چند روز پیش از نوروز برای آرزوی پربرکت شدن محصولات برگزار می گردد. این آیین در بیشتر منطقه ها، در اواخر ماه حوت برگزار می گردد و تمام اعضای خانواده در آن شرکت می نمایند. رسم است که کشاورزان در این مراسم پلو، نان فطیر و دیگر غذاهای مربوط به مراسم را تهیه نمایند و ریش سفیدان فامیل را دعوت نمایند. پس از صرف غذا کشاورز این عبارت را بیان می نماید:

مزید نعمت، زیاده دولت، برار کار، صحت و سلامتی خرد و کلان، رسد به بابای دهقان، خوش آمدید میهمانان

سومنک پزی

سومنک یا سمنو از غذاهای نوروزی است. اگرچه سمنو برای ما حکم تزیین سفره ها نوروزی یا هفت سین را دارد، اما در ماه های دیگر سال سر سفره کشاورزان حضور دارد. سمنو طی مراسم سومنک پزی یا سمنوپزان در ماه آخر سال به صورت دسته جمعی تهیه می گردد. این مراسم را معمولا زنان انجام می دهند و در طول برگزاری آن شعرها و سرودهای مختلفی خوانده می گردد.

پخت سمنو دو روز پیش از شروع نوروز و از صبح زود شروع می گردد. از آنجایی که پخت سمنو زمان بسیار زیادی می خواهد، زنان دور دیگ جمع می شوند و تا آماده شدن آن با نواختن دف، آوازهایی در وصف نوروز می خوانند.

به عقیده تاجیک ها افراد می توانند در مراسم سومنک پزی حاجت بگیرند و بیماران هم شفا می یابند. بعلاوه در مراحل آخر پخت زنان با دعای خیر، هفت عدد سنگ کوچک و چهار عدد مغز گردو داخل سمنو می اندازند. گفته می گردد این سنگ ها و گردوها در کاسه هر کس باشد، آن فرد به آرزوی خود می رسد.

تاجیک ها در کنار سفره هفت سین سفره دیگری هم پهن می نمایند که به آن هفت شین می گویند. شهد، شیر، شیرینی و شکر ناب، شمع، شمشاد و شایه اندر خوان، هفت شین تاجیک ها را تشکیل می دهد.