خبرنگاران تیرگان فراهان آینی کهن با پیوست های فرهنگی و اجتماعی - اخذ ویزا

در مستندات به جای مانده از گذشته تیرگان عنوانی آشنا در جشن های ایرانی است که نخستین روز تابستان و در گاهشماری ایرانی در تیرروز برابر با 13 تیر ماه انجام می شده است.

به روایتی این جشن در گرامیداشت تیشتر ستاره باران آور در فرهنگ ایرانی است و در تاریخ سنتی نیز از تیرگان به عنوان روز کمان کشیدن آرش کمانگیر و پرتاب تیر از فراز البرز یاد شده و از سویی ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه تیرگان را روز بزرگداشت مقام نویسندگان در ایران باستان بیان نموده است.

مردم فراهان اغلب کشاورز هستند و هر سال در ابتدای تابستان و همزمان با فصل برداشت محصول به شکرانه دسترنج کشت خود جشنی برگزار می نمایند و این مهم در باورهای اهالی بومی این منطقه صندلی خاصی دارد.

از نگاه مردم شناسی جشن تیرگان گردهمایی مردم بومی این منطقه با کارویژه وحدت بخشی جمعی و تقویت پیوست های اجتماعی و فرهنگی است و گوشه ای را آرایه های فرهنگی غنی این خطه را با پیغام های ارزشمند به نمایش می گذارد.

تیرگان که در کنار جشن های نوروز، مهرگان و سده از مهمترین مراسم آئینی باستانی ایران زمین بوده است و در خاستگاه و علل برگزاری این جشن دو روایت مطرح است که اولی آن را به داستان پرتاب تیر توسط آرش کمانگیر منتسب می نماید و روایت شده است که آرش به واسطه پرتاب این تیر مرز بین ایران و توران را تعیین کرد.

به روایت دیگر خاستگاه و علت جشن تیرگان به نزاع تیشتر فرشته باران با اپوش دیوخشکسالی بازمی گردد که روایت شده پس از سه روز تیشتر شکست خورده و به نزد خداوند می روند و با خواست خدا و پیروزی بر دیو خشکسالی آب به مزارع جاری می گردد و با بارش باران در هفت اقلیم ایرانیان این روز را جشن و پایکوبی می کردند.

یکی از مناسک ویژه در جشن تیرگان فراهان رسم آب پاشان است که با آرزوی بارش مطلوب باران در سال پیش رو، برگزاری فال کوزه و دستبند تیر و باد همراه است.

آئین فال کوزه به این روال برگزار می گردد که یک روز قبل از جشن تیرگان کوزه ای مملو از آب پاک به دوشیزه ای تحویل می گردد و دوشیزه کوزه را به نزد افراد آرزومند می برد و هر فردی پس از نیت شی ای مانند انگشتری، گوشواره، سنجاق سر، سکه یا مانند این ها در آب کوزه می اندازد و در روز جشن سالمندان و بزرگان با صدای بلند شعرهایی را خوانده و در انتها هر شعر، آن دوشیزه یکی از آن اجسام را از کوزه بیرون آورده و آن را به فال نیک برای برآورده شدن حاجتش می گیرد.

آئین دستبند تیر و باد نیز رسمی است که در قالب آن دستبندی متشکل از هفت بند رنگارنگ بافته شده به دست بسته می گردد و پس از 9 روز با رفتن به مکانی بلند دستبند را باز و به باد می سپردند و آرزوهای خود را طلب می نمایند.

این جشن در نقاط مختلف کشور در روزهای مختلفی برگزار می گردد به طوری که مردم مازندران (ساکنان فیروزکوه، ساری، سنگسر و سوادکوه) این مناسک را در 13 تیرماه و مردم فراهان در استان مرکزی و یزدی ها این آئین کهن را در روز اول تیرماه برگزار می نمایند.

زرتشتیان کرمان نیز جشن تیرگان را در دهه دوم تیرماه جشن می گیرند و ارامنه اصفهان و بعضی نقاط دنیا، جشن تیرگان را روز سیزدهم ژانویه برگزار می نمایند.

منطقه فراهان در استان مرکزی از خاستگاه های اصلی برگزاری این جشن است و منطقه زلف آباد هرسال با شکوه خاص آن را میزبانی می نماید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: جشن تیرگان میراث معنوی باارزشی در این استان است که سال جاری آئینی در منطقه تاریخی زلف آباد همزمان با نخستین روز تابستان و به شکرانه برداشت گندم برگزار می گردد.

علیرضا ایزدی اضافه کرد: جشن تیرگان به عنوان اثر ملی و معنوی شکرانه برداشت گندم و آب پاشان به ثبت رسیده و مکان اجرای آن در جوار آستان امامزاده احمدابن علی (ع) زلف آباد فراهان است.

وی گفت: جشن تیرگان فراهان دارای اصالت و غنای فرهنگی ناب است که در درون مایه خود نماد همدلی و تعاون مردم را دارد و باورهای محلی ساکنان منطقه در باروری نعمت و شکرانه آن را ارایه می دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: برپایی نمایشگاه عکس روستا، بازی های بومی محلی، نمایش امیرکبیر، تجلیل از پیشکسوتان فرهنگی و رونمایی از تمبر اختصاصی از جمله برنامه های تدارک شده برای جشن تیرگان سال جاری است.

ایزدی گفت: فرهنگ غنی ایرانی سرشار از جشن ها و آئین هایی است که هر یک بیانگر یکی از صفات ارزنده اخلاقی و انسانی است، سنت هایی که با باورهای پدران و نیاکانمان گره خورده است؛ ضرورت حفظ این آثار فرهنگی و تاریخی از آنجا بیشتر اهمیت پیدا می نماید که هویت ما را شکل می دهد.

وی عنوان نمود: در منطقه فراهان جشن تیرگان به عید صغری و یا جشن آب پاشان نیز شهره است و مردم در کنار امامزاده زلف آباد گرد هم جمع می شوند و آئین های این جشن بزرگ را همراه با نیایش و شکرگزاری برداشت گندم و بازی های محلی را اجرا می نمایند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اعلام کرد: اعتقاد مردم فراهان در این است که در این روز نباید در خانه ماند بلکه باید همراه با مردم جشن و پایکوبی داشت و آیین هایی چون آب پاشی را برگزار کرد البته اجرای مراسم تعزیه خوانی توسط گروهی که از هنرمندان تفرشی از دیگر برنامه های جانبی این آئین باستانی است.

ایزدی اضافه کرد: علاوه بر بومیان منطقه فراهان اهالی همدان، ملایر، قم و تهران در این جشن شرکت می نمایند و حتی به فروش تولیدات خود از جمله سوغات، گیاهان دارویی، ابزار کشاورزی، صنایع دستی اقدام می نمایند.

جشن تیرگان در دی ماه سال 89 در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است.

بیش از 200 روستای کوچک و بزرگ در دشت فراهان و کوه های اطراف آن پراکنده شده است.

6991/ 6013/