شب چله ، صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود &hellip - اخذ ویزا

صدها سال است، شب یلدا در ایران و سایر کشور هایی که رسم آن را می دانند جشن گرفته می شود؛ همان که شب چله هم هست، که طولانی ترین شب سال و آخرین شب پاییز است، که تاریک ترین شب سال است و همه تا سپیده دم بیدار می مانند تا زایش الهه خورشید را ببینند، و در نهایت همان که اندوه غیبت خورشید و تاریکی اش را با روشن کردن آتش کم می کنند.

می خواهیم در صفحه گردشگری مجله مان ببینیم اصلاً چرا این شب را جشن می دریافتد و می گیریم. چرا اجداد ما این شب را تا صبح به پایکوبی گرد آتش می گذراندند تا اهریمن و تباهی نیاید؟ جلوه هایی از سنت های ایران باستان را در شب نشینی اعضای خانواده و اقوام به نمایش می گذاشتند و فال می دریافتد و شاهنامه می خواندند و خوراکی های متنوع می خوردند. با خبرنگاران بمانید.

تاریخ شب یلدا

یکی از کهن ترین جشن های ایرانیان، مراسم شب یَلدا یا شب چله است و مصادف با انقلاب زمستانی. یلدا به زمانی بین غروب آفتاب از 30 آذرماه، تا طلوع آفتاب در اول ماه دی گفته می شود. چلّه مخفف چهله و نشانه یک دوره زمانی مشخص است. چله بزرگ از یکمین روز دی ماه (خرم روز) تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می انجامد و آن را چله بزرگ می نامند، سرمای زیادی هم دارد تا چله کوچک فرا برسد که از دهم بهمن تا پایان آن است و سرما کم کم کاسته می شود.

روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) می خواندند و تعطیل عمومی بود. در این روز پادشاه لباس ساده می پوشید تا با مردمش یکسان باشد. کسی حق دستور دادن به دیگری نداشت. جنگ کردن و خونریزی ممنوع بود؛ نمی خواستند مرتکب بدی شوند که آیین مهر، ارتکاب هر کار بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ می شمرد.

افسانه ها می گویند آن روزها ننه سرمایی بود که در آسمان ها زندگی می کرد. گیس هایش مثل برف سپید بود. زمستان را همراه دو پسرش می آورد. چرا که او آنقدر پیر بود که نمی توانست خودش به تنهایی برف های آن سال را جابجا کند. پسر بزرگش چله بزرگ است که چهل روز بر زمین حکم رانی می کند و پسر کوچک تر چله کوچک، که او قدری مهربان تر است و زود تر هم بساطش را جمع می کند تا برود.

تاریخ شب یلدا

یلدا به معنای زایش و تولد است. تاریکی هم کننده اهریمن بود و چون در طولانی ترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر طول می کشید، برایشان نحس بود، پس آتش می افروختند تا تاریکی بگریزد. برای پذیرایی میوه های فصل و میوه های خشک را استفاده می کردند. شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و مصاحبه می گذراندن تا خوابشان نرود. تا زایش خورشید فرابرسد و نور بر تاریکی پیروز شود. از آنجا که آن ماه، ماه تولد خورشید بود آن را دی به معنی دادار و آفریننده نامیدند. درواقع نامی برای بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی.

آداب و رسوم شب یلدا

• سفره شب یلدا

  اول از همه سفره ای برای پذیرایی از الهه خورشید باید پهن می شد. این سفره میَزد (Myazd) نام داشت و میوه های تر و خشک و آجیل که به اصطلاح زرتشتیان، لُرک (Lork) نام داشت را در آن قرار می دادند. سفره شب چله جنبه دینی داشت. مقدس بود و برکتش را از روشنایی ایزد مهر می طلبیدند. کنار این سفره به شکرگزاری نعمت های آن سال می پرداختند و نعمت و فراوانی سال نو را با محتویات نمادین سفره یلدا آرزو می کردند.

• میوه های شب یلدا

  هندوانه گل مجلس و مهمترین میوه سفره یلداست. یادآور گرمای تابستان و حرارت خورشید است. بعضی قدیمی تر ها هم بر این باور بودند که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید، در سراسر زمستان، نه تنها سرما نخواهید خورد بلکه هیچ بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد.

  انار در سفره شب یلدا، نشانه تولد و زایش است. دانه های انار معنی ازدیاد نسل و باروری می دهد و خوردن آن در شب یلدا بسیار خوش یمن بوده است.

• آجیل شب یلدا

  آجیل شب چله هم مانند آجیل چهارشنبه سوری خوراکی های مخصوص به خود را دارد. مثل پسته، بادام، فندق و گردو که در بعضی مناطق از میوه های خشک نیز برای این آجیل استفاده می کنند. در آن زمان بیشتر به دلیل آنکه همه سرگرم شکستن آجیل و خوردن آن شوند و خوابشان نرود حتماً در سفره یلدا قرار داده می شد.

• شام شب یلدا

  معمولاً غذاهایی مثل انار پلو، سبزی پلو با ماهی و زرشک پلو و … در این شب پخته می شود. چند روز مانده به شب یلدا معمولاً در همه شهر های ایران همه در تدارک برگزاری این جشن هستند و سور و سات آن را مهیا می کنند. خیابان ها شلوغ تر از قبل می شود و مردم زیادی را در میوه فروشی ها و آجیل فروشی ها خواهید دید.

  در بعضی از شهرها هم آداب و رسومی خاص برای گذراندن شب یلدا وجود دارد، در بعضی کشور های همسایه مان مانند افغانستان، پاکستان و تاجیکستان که در مطلبی دیگر به آن ها خواهیم پرداخت.

• فال حافظ و شاهنامه خوانی

  شاهنامه خوانی و دریافت فال حافظ یکی از رسم های شب یلداست. هرچند امروزه دریافت هر نوع فالی در این شب مرسوم شده است اما اصل قضیه، دریافت فال حافظ بوده است. البته باید توجه داشت که اگر می گوییم برپایی جشن شب یلدا یک سنت دیرینه و چند هزار ساله است، پس این رسم به تازگی و چند سده است که به یلدا اضافه شده است. به این ترتیب که بزرگ خاندان به شکلی اتفاقی کتاب حضرت حافظ را می گشاید و متن شعری که می آید برای خانواده می خواند.

  شاهنامه خوانی هم از آنجا آمد که شعر های حماسی خوانده شود و نیروی شر از اینهمه رشادت پهلوانان ایرانی بترسند تا نیروی روشنی زودتر چهره بنماید. سنت قصه گویی پدرها و مادربزرگ ها هم برای بیدار نگه داشتن افراد در شب چله تا سپیده دم بود و هرچه طولانی تر هم بهتر.